Stroński Franciszek Dionizy Kasper (1803–1865), profesor filozofii, bibliotekarz, dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej.
Ur. 1 I w Pieniakach koło Brodów (często błędnie jako miejsce ur. podawany jest Sasów w pow. złoczowskim), w rodzinie szlacheckiej, był synem Jana, właściciela Pieniaków, i Brygidy z Kochańskich.
Po ukończeniu w r. 1819 gimnazjum w Brzeżanach S. rozpoczął t.r. studia na Wydz. Filozoficznym Uniw. Lwow. W r. 1825 otrzymał stopień doktora filozofii i w październiku t.r. objął na macierzystym Wydziale stanowisko adiunkta (z uposażeniem 400 guldenów rocznie). Od lutego 1826 był tamże suplentem, a w l. 1827–30 wykładał filozofię moralną i historię filozofii. W r. 1828 kandydował bez powodzenia na Katedrę Filozofii po Mikołaju Napadiewiczu. W lutym r.n. został sekretarzem kancelarii rektoratu Uniw. Lwow. Dn. 11 II 1831 otrzymał profesurę filozofii na uniw. w Gorycji (obecnie Gorizzia we Włoszech), z rocznym wynagrodzeniem 800 guldenów, ale z powodu prowadzonych w zastępstwie wykładów we Lwowie, posadę objął dopiero 1 II 1832. W czerwcu 1834 wrócił na Uniw. Lwow. i jako profesor (z rocznym uposażeniem 1 tys. guldenów) wykładał do r. 1837 filozofię na podstawie podręcznika J. Likawetza „Elementa philosophiae” (Graz 1820) oraz filozofię moralną i historię filozofii (wg własnego planu). Wśród współczesnych uchodził za «męża wysokiej nauki», nic jednak naukowego nie opublikował. Opracował podręcznik filozofii, który jednak spłonął w rękopisie w r. 1848. W l. trzydziestych był dodatkowo prywatnym nauczycielem rodziny Dzieduszyckich we Lwowie, m.in. Włodzimierza. W r. 1835 był dziekanem Wydz. Filozoficznego, został też p.o. dyrektorem uniwersyteckiego zbioru numizmatycznego po Karlomanie Tanglu (pełnił tę funkcję do r. 1847). Dn. 4 X 1836 otrzymał nominację, a 19 XI t.r. objął stanowisko dyrektora biblioteki Uniw. Lwow. Pod jego kierunkiem uporządkowano księgozbiór oraz katalogi alfabetyczny i przedmiotowy; w l. 1842–8 w prowadzeniu biblioteki pomagał S-emu Constant Wurzbach, późniejszy autor austriackiego leksykonu biograficznego. W r. 1842 pełnił S. ponownie funkcję dziekana Wydz. Filozoficznego, a w l. 1847–8 był dyrektorem studium filozoficznego Uniw. Lwow.
W czasie Wiosny Ludów, 20 III 1848, stanął S. we Lwowie na czele pochodu studentów, który zakończył się podpisaniem adresu do tronu cesarskiego z prośbą o «zaprowadzenie polskiego języka w szkołach, w sądach i w urzędach politycznych»; uczestniczył następnie w delegacji, która adres ten złożyła na ręce gubernatora Franza Stadiona. Przez kilka dni był komendantem studenckiej Legii Akademickiej (tytułował się «szefem gwardii akademickiej»), ale nie mając doświadczenia wojskowego, ustąpił już 26 III t.r., zachowując uprawnienia organizacyjne, a 15 IV złożył całkowitą dymisję. Kiedy 2 XI, w wyniku austriackiego bombardowania Lwowa, wybuchł pożar w Bibliotece Uniwersyteckiej, S. uczestniczył w ratowaniu księgozbioru (ocalono ok. 13 tys. z ok. 51 tys. woluminów); sam jednak stracił w tym pożarze cały dobytek, w tym rękopisy swych prac. W tym czasie angażował się w sprawy galicyjskiego szkolnictwa. Był doradcą Stadiona w kwestii reorganizacji szkolnictwa powszechnego, a od listopada wiceprzewodniczącym Rady Szkolnej Krajowej (działającej do 22 XI). Wspólnie z Janem Trzecienieckim opublikował podręcznik dla gimnazjum Geografia dla młodzieży polskiej (Lw.–Czerniowce 1848). W r. 1850 został powołany przez Min. Szkolnictwa na radcę szkolnego oraz członka komisji egzaminacyjnej dla kandydatów na nauczycieli gimnazjów. W l. 1850–6 był członkiem komisji ds. egzaminów państw. w zakresie filozofii, a w l. 1850–65 członkiem Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego we Lwowie; działał też w komisji zajmującej się powołaniem szkoły rolniczej. W r. 1851 wchodził w skład komisji ds. polskich podręczników gimnazjalnych. T.r. kandydował bez powodzenia na stanowisko rektora Uniw. Lwow. W r. 1852 wydał we Lwowie kolejny podręcznik Wypisy polskie dla użytku klas niższych w cesarsko-królewskich szkołach gimnazjalnych. Zajmując się równocześnie odtworzeniem po pożarze zasobu Biblioteki Uniwersyteckiej, kierował t.r. przeniesieniem zbiorów, złożonych czasowo w klasztorze Dominikanów, do byłego klasztoru Jezuitów p. wezw. św. Mikołaja. Dn. 14 I 1853 udostępnił Bibliotekę czytelnikom.
W r. 1858 wziął S. udział w rozpisanym po śmierci Józefa Muczkowskiego konkursie na stanowisko dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej, które łączyło się z profesurą bibliografii na UJ. Dn. 8 XI t.r. Senat UJ pod przewodnictwem kuratora uniwersytetu Piotra Bartynowskiego, przy czterech głosach za i jednym przeciw, wybrał S-ego spośród dziewięciu kandydatów. W r. 1859 przeniósł się S. do Krakowa, gdzie zamieszkał przy ul. św. Anny 12. Dn. 30 VI t.r. objął stanowisko dyrektora B. Jag., a 13 VIII nastąpiło urzędowe przekazanie mu księgozbioru. Od t.r. był członkiem czynnym Tow. Naukowego Krakowskiego. Zajmując się nadal sprawami oświaty, został pod koniec r. 1860 powołany w skład delegacji UJ, omawiającej w Wiedniu przywrócenie języka polskiego na uniwersytecie i w galicyjskim szkolnictwie. W r.n. wszedł do komisji obradującej nad wprowadzeniem nowych podręczników; przewodniczył także komisji egzaminacyjnej w krakowskich gimnazjach. Po objęciu kierownictwa B. Jag. i zapoznaniu się z jej stanem wystąpił S. do rządu o dotację. Przyznano ją w wysokości 2400 złr. rocznie i w l.n. B. Jag. otrzymywała tę sumę już stale, podobnie jak taksę z opłaty wpisowej studentów. Uzyskał też S. dofinansowanie na prenumeratę pięćdziesięciu nowych czasopism oraz uzupełnienie w periodyki braków we wcześniejszych zbiorach. Powiększył personel B. Jag. o stanowiska: «amanuenta», skryptora i kustosza oraz opracował plan remontu Collegium Maius (wg K. Estreichera remont nie przewidywał jednak wielu elementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania Biblioteki). Księgozbiór uporządkował, ale w niezbyt funkcjonalnym układzie. W r. 1863 przeprowadził skontrum i w r.n. przekazał biblioteczne zbiory archeologiczne Tow. Naukowemu Krakowskiemu, na ręce Józefa Łepkowskiego. Jako bibliotekarz cieszył się poważaniem, m.in. powołany został na sędziego arbitra do zbadania nadużyć w bibliotece uniwersyteckiej w Grazu. Pomimo objęcia profesury bibliografii na UJ, 2 II 1865 uzyskał od władz zgodę na zniesienie obowiązku prowadzenia przez dyrektora B. Jag. wykładów z tego przedmiotu.
S. pisał po niemiecku prace z zakresu historii, antropologii i psychologii, które pozostały w rękopisach: Antropologia; Philosophische Propädeutik: Empirische Psychologie, Logik nach Lichtenfels oraz Historisch-statistische Übersicht der Lemberger KK. Universitätsbibliothek (Naukova biblioteka l’vivs’kogo nacional’nogo universiteta im. Ivana Franki we Lw., Arch. S-ego) oraz Theoretische Philosophie (B. Ossol., rkp. 9845, 9846). Pozostawił też rozprawkę udowadniającą, że właściwym terminem obchodów 500-lecia UJ jest r. 1864 (B. Jag., rkp. 1013). S. zmarł 13 IV 1865 w Krakowie, został pochowany 15 IV na cmentarzu Rakowickim.
S. prawdopodobnie nie założył rodziny.
Portret przez Alojzego Rejchana, kopia przez Zdzisława Pabisiaka w B. Jag.; Reprod. litografowanego portretu, w: Opałek M., Gdy Alkar kochał Eminę. Obrazki z epoki biedermeierowskiej, Lw.–W.–Kr. 1924 s. 147; – Enciklopedia l’vivs’kogo universiteta. Naukova biblioteka l’vivs’kogo nacional’nogo universiteta im. Ivana Franki. Materialy do enciklopediï, L’viv 2005; PSB (Mułkowski Adolf); Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lw. 1857 s. 241; Słown. Pracowników Książki Pol.; Słownik literatury polskiej XIX w., W. 1994; Wurzbach, Biogr. Lexikon; – Barwiński E., Biblioteka Uniwersytecka, „Kur. Lwow.” dod. „Tydzień” R. 13: 1905 nr 21 s. 163–6, 168; Baumgart J., Estreicher jako bibliotekarz, w: Księga pamiątkowa ku czci Karola Estreichera, Kr. 1964 s. 145–6; Charewiczowa Ł., Historiografia i miłośnictwo Lwowa, Lw. 1938; Finkel–Starzyński, Hist. Uniw. Lwow., cz. 1–2; Hist. Nauki Pol., III; Jaworski F., Uniwersytet Lwowski, Lw. 1912 s. 74, 80; Jędrzejowska A., Biblioteka Uniwersytetu we Lwowie, Lw. 1926 s. 5–7; Konczyńska W., Zarys historii Biblioteki Jagiellońskiej z 40 rycinami w tekście i 3 planami, Kr. 1923 s. 163–5; Lewicki K., Lwowska legia akademicka 1848 r., „Przegl. Hist.” T. 38: 1948 s. 190–1; Łopuszański T., Pamiętnik Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego 1845–1894, Lw. 1894 s. 50; Reifenkugel K., Biblioteka uniwersytecka we Lwowie. Szkic historyczno-statystyczny, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 1: 1873 s. 189; – Kron. UJ, s. 12–13, 216–17; Szematyzmy Król. Galicji za l. 1827–65; – „Czas” 1865 nr 87–88 (nekrolog); – Arch. UJ: sygn. S II 904 (akta B. Jag. z l. 1858–65); B. Jag.: rkp. 1019, 1130, 3195; B. Ossol.: rkp. 5879, 9845, 9846, 11925; Naukova biblioteka l’vivs’kogo nacional’nogo universiteta im. Ivana Franki we Lw.: Arch. S-ego (Stronsciana).
Zdzisław Pietrzyk